Koparki, zwłaszcza gąsienicowe, to jedne z najbardziej wszechstronnych maszyn budowlanych, które mogą pracować w niemal dowolnym terenie. Dużą zasługę mają w tym zwolnice. Cóż to takiego i po co się je stosuje? O tym (i kilku innych kwestiach) opowiemy poniżej.
Zwolnice to dwuczęściowy system stanowiący połączenie hydromotoru z przekładnią zębatą. Montuje się je bezpośrednio przy kołach napędowych (czasem w oddzielnej obudowie) w niektórych pojazdach użytkowych i terenowych.
Zwolnice stosuje się przede wszystkim do zwiększenia momentu obrotowego (czyli do uzyskania większej siły obrotu kołami napędowymi). Ten proces odbywa się na końcowym odcinku układu hydraulicznego napędu, dlatego w wielu językach używa się zwrotu “final drive”, “finale transmision”, “Ende Antrib” itd. Siła do zwolnicy dostarczana jest poprzez hydrauliczny układ przewodów dostarczających płyn hydrauliczny. Płyn trafia pod odpowiednim ciśnieniem oraz w odpowiedniej ilości do hydromotoru, który wprawia w szybkie obroty wałek zębaty, który połączony z układem planetarnym zwolnicy daje spowolnione, ale bardzo mocne obroty obudową zwolnicy. Do obudowy przykręca się koła napędowe.
Prawidłowo eksploatowane i serwisowane zwolnice mogą służyć długie lata. Jednak co jeśli ulegną awarii? Kupić używkę czy lepiej zdecydować się na nową? Dowiesz się tego z naszego poradnika: Używany hydromotor/zwolnica do koparki gąsienicowej – czy warto?.
Patrząc na tę kwestię z perspektywy praktycznej, wyróżnia się 3 podstawowe typy zwolnic:
Przekładnie obiegowe (nazywane też planetarnymi) to zwarta konstrukcja, montowana w piastach kół. Mogą występować w 3 wariantach – z nieruchomym kołem pierścieniowym (zewnętrznym), z nieruchomym kołem słonecznym (centralnym) lub z nieruchomym jarzmem satelitów (kół obracających się wokół centralnej zębatki). Liczba satelit może być różna – mogą być ułożone w od 1 do 3 rzędach, w których znajduje się 3-5 kół. Zwolnica tego typu nie wpływa na wielkość prześwitu pod obudową mostu.
Jak wskazuje jej nazwa, zwolnica różnicowa (umieszczona w piastach kół) przypomina mechanizm różnicowy. Satelity mają kształt stożka i są tutaj umieszczone między dwoma kołami koronowymi – jednym nieruchomym i jednym obrotowym (od zewnętrznej strony). Zwolnice różnicowe są często klasyfikowane jako podgrupa zwolnic obiegowych. Podobnie jak przy innych zwolnicach obiegowych są to mechanizmy o zwartej konstrukcji i nie zachodzi tutaj modyfikacja prześwitu w sztywnym moście napędowym.
Natomiast zwolnice walcowe, poza pełnieniem swojej podstawowej funkcji, mogą zostać użyte do zmniejszania/zwiększania rozmiarów prześwitu pod obudową mostu. Zwolnice tego typu występują w dwóch wariantach – o uzębieniu zewnętrznym lub wewnętrznym – i zawsze są zamknięte w oddzielnej obudowie (między czołem piasty koła a półosią napędową).
Oprócz koparek, zwolnice montuje się głównie w ciężarówkach, ciągnikach rolniczych i pojazdach terenowych. Niektóre typy zwolnic (wałowe) mogą być dodatkowo użyte do podniesienia/obniżenia prześwitu pod pojazdem (wykorzystuje się je np. w autobusach niskopodłogowych). Takie zwolnice są montowane seryjnie m.in. w ciężarówce Unimog czy wojskowych wersjach UAZ-ów z tzw. mostami portalowymi (potocznie nazywanych afganami).
Ponadto zwolnice stosuje się również w pojazdach z zawieszeniami niezależnymi. Przykładem jest Hummer H1, w którym montowane są klasyczne zwolnice z przekładnią walcową o uzębieniu zewnętrznym. Pojazd można również osobno doposażyć w zwolnice, jako oddzielne akcesoria terenowe. Chodzi głównie o samochody terenowe przeznaczone do tzw. rajdów przeprawowych.
Potrzebujesz Ci nowej zwolnicy do koparki? Sklep Track Motor ma do zaoferowania różne typy zwolnic do koparek gąsienicowych ponad 50 różnych marek – Atlas, Bobcat, CAT/Caterpillar, JCB, Kubota, Volvo i wielu innych ogólnie znanych producentów.
Potrzebujesz nowej zwolnicy, ale nie wiesz, jak ją poprawnie zmierzyć? Wyjaśniamy to w naszym artykule: Jak prawidłowo zmierzyć zwolnice?
Jak każdy inny element, zwolnica z czasem ulega zużyciu. Bez odpowiedniej reakcji operatora może dojść do poważnej awarii, której usunięcie pochłonie dużo czasu i środków. Aby tego uniknąć, należy uważać na następujące sygnały dawane przez maszynę:
W każdym z tych przypadków należy przerwać pracę i niezwłocznie sprawdzić stan zwolnicy. Kontynuacja pracy przy niesprawnej zwolnicy może całkowicie unieruchomić maszynę, a tym samym spowodować kosztowne przestoje.
