ul. Wspólna Droga 6C, 05-850 Jawczyce
Zwolnice są bez wątpienia jednymi z ważniejszych elementów w maszynach gąsienicowych – ich awaria wiąże się z kosztownymi przestojami w pracy, a w skrajnych przypadkach nawet całkowitym unieruchomieniem sprzętu w terenie. W niniejszym wpisie przyjrzymy się najczęstszym przyczynom awarii zwolnicy – wiedza ta pozwoli wystrzegać się niewłaściwych praktyk eksploatacyjnych i wyraźnie wydłużyć żywotność eksploatowanych zwolnic.
Zwolnica, znana też jako reduktor jazdy /silnik jazdy lub z ang.final drive, jest jednym z końcowych elementów układu napędowego. Zastosowanie zwolnicy pozwala zwiększyć moment obrotowy (czyli zwolnić obroty) dopiero na kołach napędowych, co nie tylko umożliwia łatwiejsze pokonywanie trudnego terenu, ale też odciąża elementy układu poprzedzające zwolnicę. Zwolnice wykorzystuje się w różnych rodzajach maszyn budowlanych (zwłaszcza w koparkach) oraz pojazdach użytkowych przeznaczonych do poruszania się w grząskim terenie.
Ogólnie rzecz biorąc, zwolnica składa się z dwóch układów – hydromotoru i przekładni mechanicznej (najczęściej w postaci zestawu kosza satelit ). Są to bardzo precyzyjnie wykonane elementy, które doskonale przenoszą napęd. Przy prawidłowym użytkowaniu i regularnej konserwacji zwolnica będzie pracować bezawaryjnie przez wiele lat.
Wyłączając naturalne zużycie elementów roboczych zwolnicy (m.in. starte koła zębate lub zetlałe uszczelnienie zwolnicy), większość usterek i awarii silników jazdy jest wynikiem zaniedbań ze strony użytkownika. Niestety operatorzy/właściciele maszyn często zaniedbują prace konserwacyjne lub wręcz ignorują wczesne objawy awarii (takie jak spadek mocy, trzaski lub wyciek oleju), co kończy się poważnymi uszkodzeniami układu zwolnicy i pociąga za sobą spore koszty wynikające z ceny części oraz przestojów w pracy. Mając to na uwadze, do najczęstszych przyczyn awarii zwolnic zalicza się:
Olej do przekładni może się szybko wypracowywać, zwłaszcza przy intensywnej pracy zwolnicy. Należy więc regularnie uzupełniać jego poziom – niski stan lub brak oleju w przekładni to prosta droga do wytarcia wałków atakujących i zatarcia łożysk. Praca w takich warunkach powoduje deformację zębów, a w skrajnych przypadkach może prowadzić nawet do rozerwania korpusu. W związku z tym trzeba stale kontrolować stan oleju i w razie konieczności uzupełniać jego ilość.
Niestety wielu operatorów/właścicieli maszyn ma tendencję do przelewania oleju – choć mogłoby się wydawać, że lanie „do pełna” pozwoli uniknąć zagrożenia awarią, w rzeczywistości jest równie szkodliwe, co niski poziom lub brak oleju. Powód jest prosty – podczas pracy olej nagrzewa się, co skutkuje zwiększeniem jego objętości. Gdy będzie go za dużo, zacznie wypychać uszczelnienia, prowadząc do wycieków lub nawet rozerwania korpusu zwolnicy przy wysokim ciśnieniu.
Zdarza się, że w ramach „oszczędności” odkłada się wymianę oleju na nowy. Jest to poważny błąd – olej przepracowany nie tylko traci swoje właściwości, ale też zawiera zanieczyszczenia, które przyczyniają się do zużywania się elementów zwolnicy. Już niewielka ilość zanieczyszczeń może znacznie skrócić żywotność kół zębatych, a po dłuższym czasie spowodować poważną awarię. W wyniku ścierania zanieczyszczeniami, do oleju trafia coraz więcej opiłków metalu, co jeszcze bardziej przyspiesza zużywanie się ruchomych elementów. Powstające w ten sposób luzy między trybami powodują rozszczelnienie układu, a nawet zatrzymanie ruchu i rozpad części.
Uszczelki to jedne z najszybciej zużywających się elementów. Ciężko jest przewidzieć ich dokładną żywotność, przez co niezwykle ważne jest regularne kontrolowanie ich stanu, szczególnie w okresach intensywnej eksploatacji zwolnicy.
Sprzęt, na którym pracujemy, daje nam jasne sygnały, że coś jest z nim nie tak – dziwne piski, zgrzyty, stukanie i inne dźwięki to znak, że potrzebna jest natychmiastowa naprawa zwolnicy. Niestety sygnały te są często ignorowane, w wyniku czego, to co mogło zakończyć się na wymianie jednej drobnej części, prowadzi do poważnego uszkodzenia układu i konieczności kupna nowej zwolnicy.
Nie da się ukryć, że wielu operatorów „idzie na skróty”, chcąc zaoszczędzić czas podczas pracy. Najprostszym przykładem takiego działania jest pokonywanie przeszkody terenowej „na siłę” zamiast jej ominięcia. Może to prowadzić np. do przeciążenia jednej strony maszyny, a tym samym spowodować uszkodzenie eksploatowanej ponad miarę zwolnicy. Zaoszczędzenie kilku minut w żadnym razie nie jest warte kosztownych napraw i potencjalnego utknięcia w trudnym terenie.
Okres zimowy w naszym kraju często oznacza przestój w pracy maszyn budowlanych, wliczając w to również koparki. Duże znaczenie dla kondycji wielu układów, w tym także zwolnic, ma odpowiednie przygotowanie maszyny do tego okresu. Przed odstawieniem sprzętu należy wymienić wszystkie filtry i płyny oraz dokładnie wyczyścić elementy podwozia/napędu gąsienicowego (dotyczy to również zwolnic). Trzeba też pamiętać o zabezpieczeniu przewodów hydraulicznych przed zimnem – najlepiej przechowywać sprzęt w ogrzewanym budynku, ale przy braku takiej możliwości trzeba owinąć węże ciepłym materiałem i nakryć maszynę brezentem. Bez takiego zabezpieczenia olej zamknięty w zwartej konstrukcji zwolnicy i pozostałych elementach hydrauliki mógłby stracić właściwości smarowne, uszkadzając części, z którymi ma kontakt.
O ile wcześnie wykryta awaria zwolnicy nie pociąga za sobą dużych kosztów (zwłaszcza przy konieczności wymiany drobnego elementu), tak przy poważniejszych uszkodzeniach regeneracja nie ma większego sensu – przykładowo, naprawa hydromotorów wraz z robocizną to koszt niemal całych nowych zwolnic, a przy tym nie daje gwarancji, że nie trzeba będzie wymieniać kolejnych części w krótkim czasie. Dlatego przy większych awariach najlepiej od razu kupić nowe zwolnice – znajdziesz je w naszym sklepie.
Odpowiednio użytkowana zwolnica pozostanie sprawna przez długi czas – awarie tego elementu są najczęściej wynikiem zaniedbań konserwacyjnych i ignorowania pierwszych sygnałów świadczących o zaburzeniach w ich pracy. W związku z tym często drobna awaria, którą można było szybko naprawić, prowadzi do poważnych uszkodzeń i konieczności wymiany całego urządzenia.
